سطح های مختلف اختلال اوتیسم
معرفی کوتاه اوتیسم
هر چه بیشتر میگذرد؛ بیشتر به این امر واقف میشوم که نمیتوان اوتیسم یا اختلالات طیف اوتیسم را در یک سطر خلاصه کرد.
معیارها و نشانهها برای تشخیص اوتیسم بسیار ظریف و گاه متنوع است؛ طوری که در بعضی از موارد اوتیسم تا سنین مدرسه شناسایی نمیشود.
اما اگر بخواهم یک معرفی کوتاه از اوتیسم داشته باشم؛ باید بگویم اوتیسم بر محور دو جنبهی رفتاری تشخیص داده میشود:
۱ – تأخیر یا نقص در ارتباطات اجتماعی و تعامل
۲ – رفتارهای تکراری و علائق محدود
نکتهی مهم در مورد اوتیسم این است که هنوز هیچ آزمایش بیولوژیکی برای تشخیص اوتیسم وجود ندارد و در حال حاضر اوتیسم را صرفاً با مشاهدات عینی از روی رفتار تشخیص میدهند.
دانشمند کوچک
اغلب مردم وقتی اسم اوتیسم را میشنوند؛ گمان میکنند با یک دانشمند رو به رو میشوند.
بایدپذیرفت که اطلاعات مردم دربارهی اوتیسم کم است.
اغلب برنامههای صدا و سیما و گزارشهای مطبوعات معمولاً وقتی میخواهند یک فرد اوتیسم را معرفی کنند؛ طوری این کار را میکنند که به این باور اشتباه دامن میزنند. یعنی یک فرد مبتلا به اوتیسم را معرفی میکنند که دارای نبوغی است و احتمالاً یک توانایی خارقالعاده دارد.
این موضوع معمولاً برای خانوادههای اوتیسم دردناک است؛ تصور کنید دوستی بعد از مدتها شما را ببیند و متوجه شود که فرزند شما مبتلا به اوتیسم است؛ قبل از اینکه هر سؤالی بپرسد یا حتی جویای حال شما و فرزندتان شود؛ به شما بگوید که خب او چه کار خارقالعادهای میتواند انجام دهد؟ شنیدهام کسانی که این بیماری را دارند توی یک زمینه مهارت خیلی زیادی دارند.
چه حالی میشوید؟
یکی از مادرانی که کودک مبتلا به اوتیسم داشت؛ میگفت وقتی این حرفها را دربارهی فرزندم میشنوم احساس میکنم آنها فرزند من را با یک بازیگر سیرک اشتباه گرفتهاند و از او میخواهند کارهای جالب و عجیب بکند.
همهی ما باید بدانیم که کودکان مبتلا به اوتیسم قبل از هر چیز کودک هستند و گاهی توقعات و انتظارات ما باعث میشود که آنها فشار مضاعفی را تحمل کنند. این موضوع دربارهی بزرگسالان مبتلا به اوتیسم هم صادق است.
تقسیم بندی دی اس ام
DSM-5 راهنمای تشخیصی و آماری بیماریهای روانی است که تا کنون پنج بار ویرایش شده است.
این کتاب اوتیسم را دارای سه سطح مختلف معرفی می کند.
پس بنا بر DSM-5 سه سطح دارد؛ و این سه سطح بیانگر میزان شدت نشانههای اوتیسم در افراد مختلف است.
در ادامه هر کدام از این سه سطح را توضیح خواهیم داد.
سطح یک
اولین سطح از سه سطح اوتیسم چگونه است؟
افرادی که در این سطح هستند افرادی هستند که نیازمند حمایت هستند. و در صورت حمایت نشدن فرد؛ نقصهایی که در ارتباطات اجتماعی وجود دارد می تواند باعث نابسامانیهای قابل توجهی شود.
افراد مبتلا به اوتیسمی که در سطح یک قرار دارند؛ برای تعامل با دیگران مشکل دارند و معمولاً در تعاملات اجتماعی پیشقدم نمیشوند.
افرادی که در این سطح اوتیسم هستند؛ در رفتارهایشان انعطافناپذیری دارند و در انتقال از یک فعالیت به فعالیت دیگر مشکل دارند مثلاً اگر فردی که مبتلا به اوتیسم سطح یک است؛ بخواهد فعالیتش را از تماشا کردن تلویزیون به بازی کردن تقعییر دهد؛ این کار برایش با دشواری همراه خواهد بود.
سطح دو
اگر اولین سطح از سطوح اوتیسم را نیازمند حمایت بنامیم؛ این گروه؛ یعنی دومین سطح از سطوح اوتیسم را باید نیازمند حمایت زیاد نامید.
فردی که در این سطح قرار دارد در مهارتهای کلامی و غیر کلامی ناتوانیهایی از خود نشان میدهد.
فرد مبتلا به اوتیسم سطح دو؛ خیلی کم پیش میآید که برای برقراری تعامل با دیگران پیشقدم شود؛ یا حتی اگر دیگران برای تعامل با او پیشقدم شوند واکنش چندانی نشان نمیدهد یا واکنشهای غیر متعارف را مورد استفاده قرار میدهد.
افرادی که مبتلا به اوتیسم سطح دو هستند هم مثل کسانی که اوتیسم سطح یک دارند در رفتارهایشان انعطاف ناپذیری وجود دارد و نسبت به تقعیراتی که در محیط زندگیشان یا برنامههایشان پیش میآید؛ حساس هستند.
کسانی که اوتیسم سطح دو دارند معمولاً رفتارهای محدود و تکراری دارند؛ و گاهی فراوانی اینگونه رفتارها به قدری زیاد است که اگر کسی برای اولین بار فرد را ببیند هم میتواند متوجه غیر عادی بودن قضیه بشود.
فرد مبتلا به اوتیسمی که اوتیسم سطح دو دارد در تقعییر دادن کانون تمرکز خود مشکل جدی دارد و در مواردی با استرس شدید رو به رو میشود.
سطح سه
اوتیسم سطح یک را نیازمند حمایت نامیدیم و اوتیسم سطح دو را نیازمند حمایت زیاد؛ براین اساس اوتیسم سطح سه را نیازمند حمایت بسیار زیاد مینامیم.
کسانی که اوتیسم سطح سه دارند در مهارتهای اجتماعی کلامی و غیر کلامی مشکل جدی و شدید دارند.
کسی که در اوتیسم سطح سه قرار دارد گفتار ندارد یا گفتار بسیار محدودی دارد که صرفاً از چند کلمهی قابل فهم تشکیل شدهاست.
چنین فردی صرفاً برای رفع نیازهای ضروریاش به سمت برقراری ارتباط با دیگران میرود. انعطاف ناپذیری رفتاری در این سطح از اوتیسم با شدت بیشتری مشاهده میشود.
افرادی که در سطح سه اوتیسم قرار دارند رفتارهای تکراری و محدود خود را به قدری تکرار میکنند که این موضوع میتواند تمام زمینهها زندگی او اختلال به وجود بیاورد.
رشد در هر کدام از سطوح چگونه صورت میگیرد؟
حالا که اطلاعاتی دربارهی سه سطح اوتیسم داریم و کلیتی را دربارهی رفتارها و تواناییهایشان میدانیم؛ ممکن است این سؤال برای شما پیش بیاید که اگر کودکی مثلاً اوتیسم سطح سه دارد وضعیتش چگونه خواهد بود و آیا او میتواند خدمات آموزشی و درمانی را با همان کیفیتی که سطح یک و سطح دو دریافت میکنند؛ دریافت کند؟
در پاسخ به این سؤال باید بگویم؛ درست است که اوتیسم در سه سطح متفاوت طبقهبندی شدهاست و هر کدام میتوانند با توجه به سن و سطح اوتیسمی که در آن هستند خدمات درمانی و آموزشی سطح خود را دریافت خواهند کرد.
این جمله درست است که ؛
*اوتیسم یک اختلال برای تمام عمر است*
بنابراین درمان به صورت قطعی و کامل برای افرادی که در سه سطح اوتیسم قرار دارند؛ مطرح نیست. به این معنا که نمیتوان انتظار داشت که بعد از مدتی آموزش و درمان؛ فرد از زیر چتر اختلالات طیف اوتیسم خارج شود. به بیان واضحتر باید گفت چنین نیست که کسی بگوید فلانی اوتیسم داشته و حالا خوب شدهاست.
مطالعهی انواع مختلف اوتیسم نیز میتواند به شما کمک کند.
اما میتوان افراد را که در هر کدام از سه سطح اوتیسم هستند؛ به سطح بالاتر و پیشرفتهتر انتقال داد.
به عبارتی میتوان افرادی که در سطح سه اوتیسم هستند را به سطح دو و افرادی را که در سطح دو هستند به سطح یک انتقال داد؛ و به این ترتیب افراد در هر کدام از سه سطح اوتیسم که باشند؛ میتوانند پیشرفت کنند و به سطح بالاتر بروند.
افرادی هم که در سطح یک اوتیسم هستند میتوانند با آموزشهای مخصوص خودشان؛ به توانمندیهای زیادی دست پیدا کنند؛ همانطور که میدانید طیف اوتیسم میتواند تنوع گستردهای از افراد را در خود بگنجاند؛ افرادی که از سطوح بالای تحصیلی و علمی گرفته تا کسانی که برای رفع نیازهای روزمره و طبیعیشان نیازمند کمک هستند را شامل میشود.
فرد مبتلا به اوتیسم در هر کدام از سه سطح اوتیسم که باشد میتواند پیشرفت کند؛ یاد بگیرد و توانمندیهایش را به نمایش بگذارد.