آیا اوتیسم درمان میشود؟
این سؤالی است که ذهن خیلی از افراد را درگیر کرده است و خیلی ها برای یافتن پاسخ آن مدتها وقت و انرژی صرف کردهاند.
اما جواب این سؤال صرفاً یک بله یا خیر نیست؛ برای اینکه بدانیم اوتیسم درمان میشود یا نه ابتدا باید کمی اطلاعات راجعبه این اختلال داشته باشیم؛ یعنی بدانیم اوتیسم چیست؟
اوتیسم یک اختلال رشدی فراگیر است که در سالهای نخست زندگی خود را نشان میدهد. و فرد مبتلا مشکلات اصلی در مهارتهای ارتباطی و اجتماعی؛ توجه؛ شناخت و حساسیت دارد.
در سالهای اخیر دیگر نمیتوان از اوتیسم با عنوان اختلالی نادر نام برد؛ زیرا اوتیسم در بین کودکان شایعتر از سندروم داون؛ فیبروزکیستیک و بسیاری از اختلالات دیگر است.
با تشخیص اوتیسم برای کودک والدین و بقیهی اعضای خانواده دچار پریشانی و آشفتگی میشوند و حاضرند هر کاری را انجام دهند تا بتوانند از شر این اختلال رها شوند.
متأسفانه در بسیاری از کشورها حمایتهای لازم از خانواده بعد از تشخیص اوتیسم صورت نمیگیرد؛ و والدین با مجموعهای از درمانها که اغلب کارساز نیستند مواجه میشود؛ و به دلیل ناآگاهی از درمانهایی که برای فرزندش مؤثر و کارساز است؛ ممکن است زمان طلایی درمان و آموزش کودک از دست برود.
والدین در ابتدا به دنبال درمانهای امیدوارکننده و بهبود کامل به درمانهای غیر علمی و افرادی که تخصصی در زمینهی اوتیسم ندارند؛ رو میآورند؛ در صورتی که همهی همکاران و متخصصین در زمینهی اوتیسم به خوبی میدانند که در حال حاضر هیچ درمان علمی شناختهشدهای برای اوتیسم وجود ندارد.
و این هرگز به آن معنا نیست که فرد مبتلا نمیتواند هیچ پیشرفتی داشته باشد. در حال حاضر اوتیسم درDSM (کتاب راهنمای تشخیصی و آماری بیماریهای روانی؛ ( ویرایش پنجم)) به سه سطح تقسیم میشود؛ که در ادامه به توضیح آن میپردازیم.
معرفی سطوح سه گانهی اوتیسم:
سطح یک: تعدادی از افراد مبتلا به اوتیسم وجود دارند که به راحتی میتوانند زندگی مستقلی داشته باشند ؛ وارد مدرسه شوند ؛ در بین همسالان عادی خود آموزش ببینند و زندگی کنند. که البته با توجه به این که میزان اختلال اوتیسم در این کودکان خفیف است؛ چنانچه تشخیص اوتیسم را دریافت کردند باید به نیازها و تفاوت های این کودکان نیز توجه شود.
سطح دو: تعدادی دیگر از افراد مبتلا گروهی هستند که نیازمند حمایت هستند تا بتوانند آموزشهای خاص خود را ببینند. برای این گروه از افراد بسیار بهتر است که در مدارس ویژهی اوتیسم یا مدارس استثنایی تحصیل کنند و تحت آموزش باشند.
سطح سه: و گروهی دیگر از مبتلایان به اوتیسم نیازمند حمایت شدید هستند و برای هر موضوعی هرچند کوچک؛ باید آموزشهای خاص خود را ببینند و توسط یک مربی یا یک فرد بزرگسال که میتواند یک نفر از اعضای خانوادهی او باشد؛ تحت نظارت باشد.
کودکانی که در تمام این سطوح سه گانه ( مستقل؛ نیمه مستقل یا نیازمند حمایت؛ و نیازمند به حمایت شدید) نیاز دارند که افراد متخصصی در کنارشان باشند و کمکشان کنند.
حال که با این سه سطح از اوتیسم که باعث میشود افراد مبتلا شدت مشکلات مختلفی را تجربه کنند؛ آشنا شدیم؛ میتوانیم به توضیح درمانهایی که برای هر کدام میتواند وجود داشته باشد بپردازیم.
با توجه به اینکه درمان اوتیسم برای هر کدام از این سطوح معنی خاص خود را دارد؛ میتوان گفت که درمان برای فردی که در سطح سه قرار دارد؛ میتواند رسیدن به سطح دو باشد؛ یعنی از حالت وابستگی صرف به حالت نیمه مستقل صعود داشته باشد. و یا کسی از حالت نیمه مستقل به مستقل برسد.
در اینجا به توضیح روشهایی میپردازیم که تقریباً برای تمامی سطوح اوتیسم کاربرد دارد و به میزان قابل توجهی برای تمامی افراد مبتلا به اوتیسم مؤثر است.
روشهای مختلف درمان
درمان اوتیسم با روش درمانهای دارویی:
تا کنون هیچ دارویی برای اختلال اوتیسم شناخته نشدهاست؛ اما اغلب مبتلایان به اختلال اوتیسم دارو مصرف میکنند و این داروها معمولاً در کنار روشهای درمانی دیگر استفاده میشود.
که البته این داروها میتواند در افراد تجلیهای مختلفی داشته باشد. در بیشتر موارد از دارو درمانی برای کاهش مشکلات عاطفی و رفتاری افراد مبتلا به اوتیسم؛ مثل پرخاشگری و خودآزاری استفاده میشود؛ اما در بعضی از موارد کاهش علائم اوتیسم نیز گزارش شده است.
این داروها عبارتند از : داروهای ضرافسردگی؛ داروهای ضدروانپریشی؛ داروهای ضد صرع و داروهای ضد بیش فعالی و عدم توجه و تمرکز
درمان اوتیسم با روش درمانهای غیر دارویی:
درمانهای غیر دارویی که شامل آموزش و توانبخشی است و حتماً در دراز مدت و یا مدت کوتاه نتیجهبخش خواهد بود؛ در اینجا توضیح داده خواهد شد.
درمان اوتیسم با روش آموزش:
آموزش برای کودکان و بزرگسالان اوتیسم از اهمیت ویژهای برخوردار است. زیرا این افراد نیازهای خاصی دارند که اگر نیازهایشان درک شود و به آنها اهمیت داده شود؛ میتوانند به خوبی تحت آموزش قرار بگیرند و پیشرفتهای چشمگیری در زمینههای مختلف به دست بیاورند.
درمان اوتیسم با روش توانبخشی:
فرآیندی است که در آن به فرد توانخواه کمک میشود تا توانایی از دست رفتهی خود را به دست بیاورد.
توانبخشی شامل گفتاردرمانی؛ کاردرمانی و کاردرمانی ذهنی میشود. که هر کدام با تکنیکهای خاص خود به فرد کمک میکنند تا تواناییهایش را بهبود ببخشد.
توانبخشی و آموزش برای درمان اوتیسم یا بهبود وضعیت افراد بسیار مؤثر است.
در واقع بهترین درمان اوتیسم تلفیقی از تمام روشهای درمانی است.
روشهای دیگری برای درمان اوتیسم وجود دارد که معمولاً در مراکز و مدارس ویژهی اوتیسم استفاده میشود که همه تکمیل کنندهی هم هستند.
در اینجه به چند مورد از روشهای درمان اوتیسم اشاره میشود که استفاده از آنها معمولاً مؤثر است و تنایج مثبتی را به همراه داشته است.
درمان اوتیسم با روش رفتار درمانی:
علم تعقییر و اصلاح رفتار را میتوان پدر علومی دانست که برای درمان اوتیسم؛ به کار میرود.
علمی که انوع روشهای درمانی مثل تحلیل رفتار کاربردی (ABA)؛ تیچ؛ پکس و … از آن منشعب شده است و در اکثر مواقع از این علم و زیر مجموعه های آن برای درمان اوتیسم استفاده میشود.
رفتاردرمانی سعی دارد رفتارهای غلط کودکان را کاهش دهد یا آنها را حذف کند و یک رفتار درست را جایگزین آن کند. به عنوان مثال میتوانید تکنیکهای رفتار درمانی برای درمان هرزهخواری را در اینجا مطالعه کنید.
درمان اوتیسم با روش موسیقی درمانی:
موسیقی درمانی یکی از روشهای درمان اوتیسم؛ و یک اقدام حمایتی مفید برای افراد مبتلا است.
آموزش موسیقی؛ تحصیل تخصصی دانش موسیقی و درک موسیقی و مهارتهای آن است؛ در صورتی که موسیقی درمانی برای رسیدن به اهدافی به کار میرود که مستقیماً به موسیقی ربطی ندارد.
موسیقی درمانی به کودک یا بزرگسال مبتلا به اوتیسم یاد نمیدهد که چگونه با ابزار موسیقی بازی کند یا بتواند نتهای مختلف را بشناسد و بنوازد؛ بلکه یک دامنهی منحصری از تجارب موسیقی را رائه میکند که باعث تعقییراتی در رفتار میشود و مهارتهای اجتماعی را از طریق فعالیتهایی توسعه میدهد که مطابق با سطح رشد فرد است.
موسیقی میتواند کیفیت زندگی را افزایش دهد و رابطهی فرد مبتلا را با خانواده؛ درمانگر و جامعه پرورش دهد و اثرات مثبتی را در این زمینه به جای بگذارد.
مویسقی درمانی یک مجموعه از رفتارها را آموزش نمیدهد بلکه بسیاری از ارکان پایههای تعامل اجتماعی مثل خودآگاهی و آگاهی از خود در رابطه با دیگران را در بر میگیرد.
موسیقی درمانی یک فرآیند پرانرژی است؛ برای شروع درمان با موسیقی درمانی؛ باید ابزار و موسیقی انتخاب شده بسیار ساده باشد تا باعث ایجاد واکنش تفریحی در فرد شود.
تجربههای شنیداری میتواند تجربههای لمسی و بصری بیشتری را ارائه دهد.
در مواردی گزارش شده است که اگرچه تعاملات اجتماعی کودکان مبتلا به اوتیسم به صورت قابل توجی بهبود پیدا نکرد؛ اما مداخله؛ بازی و مشارکت آنها با همسالان را تسهیل کرد چون آنها به صداها جذب میشدند.
شکل؛ صدا و بافت ابزار موسیقی کودک را تهدید نمیکند؛ بلکه آنها میتوانند واقعاً جذاب باشند.
موسیقی درمانی یک راه مؤثر است تا مهارتهای اجتماعی را هم آموزش دهد. اشمیت و همکاران (۱۹۷۶) برسی کردند که موسیقی میتواند برای شکلدهی و تقویت رفتارهای اجتماعی مناسب نقش داشته باشد.
ممکن است کودک مبتلا به اوتیسمی استعداد ذاتی موسیقی داشته باشد؛ که با استفاده از موسیقی درمانی این کودکان میتوانند موفقیت را تجربه کنند؛ موسیقی درمانی فرصت رشد استعدادشان را به آنها هدیه میدهد.
درمان اوتیسم با روش هنر درمانی :
یکی از روش های درمان اوتیسم است که در این روش درمانگر به طریقی که خود میداند با کودک یا فرد مبتلا به اوتیسم ارتباط برقرار میکند. هنر درمانی باعث میشود که کودک از انزوا و تنهایی خود بیرون بیایو؛ زیرا او مجبور است با محیط اطراف خود ارتباط داشته باشد. مجبور است ببیند؛ بشنود؛ لمس کند و خلق کند.
هنر درمانی باعث میشود کودک بتواند تواناییهای پنهان خود را پیدا کند و آن را به نمایش بگذارد. خلق یک اثر توسط کودک قطعاً به افزایش عزت نفس و اعتماد به نفس در او کمک خواهد کرد. و باعث میشود که کودک خود را یک فرد توانا ببیند.
هنر درمانی در انواع مختلف خود انجام میشود؛ مثل نقاشی و طراحی؛ ساخت مجسمه و بازی با گل رس و رنگها.
ساختن مجسمه و بازی با گل رس از طریق لمس کردن آنها میتواند شروعی برای رهایی تنفر کودک از لمس کردن یا لمس شدن باشد.
هنر درمانی میتواند خروجیها را برای یک فرد مبتلا به اوتیسم باز کند تا او بتواند پرخاشگریهایش را بیرون بریزد.
با استفاده از هنر درمانی میتوان گیرندههای حسی و ارتباطس را در کودک بیدار کرد؛ تا او بتواند آزادانه احساسات خود را بروز دهد؛ اعتمکاد به نفس پیدا کند و حتی مهارتهای حرکتی ریز و درشت در او تقویت شود.
طراحی یا نقاشی با وسایلی مثل رنگ انگشتی؛ زغال و آبرنگ میتواند حس تنفر کودک را نسبت به رنگی شدن یا خیس شدن پوستش کاهش دهد.
درمان اوتیسم با روش یکپارچگی حسی:
این روش را خانم جین آیرس در سال ۱۹۷۲ بنیان گذارده است.
در این روش به کودک کمک میشود توانایی سازماندهی اطلاعات و دریافتهای حسی را کسب کند و بتواند به صورت مستقلتری زندگی کند.
بازی درمانگران؛ کاردرمانگران و گفتاردرمانگران میتوانند این روش را اجرا کنند.
به عنوان مثال از کودکی که در حس لامسه مشکل دارد خواسته میشود که اشیایی را با جنسهای مختلف لمس کند و بدون اینکه به آن نگاه کند تسخیص دهد که آن شی از چه جنسی است.
همکاری والدین
والدین کودکان دارای معلولیت و مخصوصاً والدین کودکان اوتیسم در میسر رشد فرزند خود ممکن است با مشکلات و چالشهایی رو به رو میشوند؛ مشکلاتی مثل بحرانهای دوران رشد یا بیماری های دورهای.
اما علیرغم همهی این مشکلات توانمندیها وظرفیتهای والدین کودکان اوتیسم در ارتباط با مراقبت از فرزندشان بسیار بالا است. اما اغلب این والدین ممکن است به مرور زمان اعتماد به نفس خود را از دست بدهند و احساس کنند دیگران میتوانند به شکل مناسبتری نیازهای فرزندشان را برآورده کنند.
والدین کودکان دارای معلولیت باید توانمندیهای خود را در ارتباط با رشد فرزندشان کشف کنند و درک کنند که میتوانند در مسئلهی درمان اوتیسم چقدر مؤثر باشند.
فراهم کردن فرصتهایی که والدین بتوانند در موقعیتهای مختلف باهم به بحث و تبادل نظر بپردازند؛ میتواند کمک بسیار بزرگی به والدین و کودکان باشد. خانوادههایی که مدت طولانیتری است که درگیر عارضهی اوتیسم هستند میتوانند به لحاظ روانی و عاطفی از والدین کم تجربهتر حمایت کنند.
معمولاً کسانی که با کودکان اوتیسم کار میکنند میدانند که اغلب کودکان و همچنین بزرگسالان مبتلا به اوتیسم ممکن است در خانه و خارج از خانه رفتارهای متفاوتی از خود نشان دهند. بنابراین مناسبترین شکل ارزیابی کودک اوتیسم این است که رفتار او در محیط منزل خودش ارزیابی شود. و خانواده در این مورد میتواند کمکهای بسیار ارزندهای را به متخصصی که فرزند او را ارزیابی میکند داشته باشد.
لازم است والدین برای کمک به خود و فرزند و همچنین بقیه اعضای خانوادهشان راهکارهای عملی و عاطفی مناسب خود و خانوادهشان را بیاموزند و توانمندیهای خود را در این زمینه افزایش دهند.
گاهی ممکن است شرایطی برای والدین پیش بیاید که آنها نتوانند به تنهایی با آن شرایط مقابله کنند. و لازم باشد برای آگاهی از شرایط یا مشکلات پیش آمده با یک مشاور یا فردی که تجربهی کار با اوتیسم را دارد مشورت کنند و راهکار درست و مناسب را آموزش ببینند و آن را برای فرزندشان اجرا کنند.
همانطور که قبلاً هم توضیح داده شد به دلیل اینکه هیچ نظریهی قطعی دربارهی علت به وجود آمدن اوتیسم وجود ندارد؛ هیچ درمان قطعی هم برای آن وجود ندارد. اما مواردی که در بالا ذکر شد در ۹۰٪ موارد برای درمان اوتیسم یا بهبود رفتاری کودکان اوتیسم مؤثر بوده است.