نام کتاب: از سیر تا پیاز اوتیسم

نام نویسنده: دکتر هاشم فرهنگ‌دوست و دکتر مهدی علیزاده

تعداد صفحات: ۳۱۰

موضوع: اوتیسم

قیمت: ۵۲۰۰۰۰

کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم یک کتاب بسیار کاربردی و جامع است که به قلم دکتر هاشم فرهنگ‌دوست که خود گفتار درمانگر و دکترای علوم اعصاب؛ و دکتر مهدی علیزاده که خود کاردرمانگر و دکترای علوم اعصاب هستند؛ نگارش یافته و این بدان معنی است که بر خلاف بسیاری از افراد که گمان می‌کنند داشتن علم و دانش به تنهایی در پدیده‌ی اوتیسم کمک کننده است؛ دو فرد باتجربه که سال‌ها با اوتیسم و دیگر اختلالات سر و کار داشته‌اند اقدام به نگارش این کتاب کرده‌اند؛ بنابراین از بابت جامعیت و کاربردی بودن کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم خیالتان راحت باشد.

امیدوارم این مقاله که برگرفته از همین کتاب یعنی کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم است بتواند راهنمای خوبی برای والدین و همکاران در حوزه‌ی اوتیسم باشد.

از سیر تا پیاز اوتیسم می‌خواهد با برسی الگوهای رشد و نظریه‌های علت‌شناسی؛ تشخیص بهتر و درمان‌های رفتاری؛ اجتماعی و دارویی را به شما معرفی کند؛ در این‌جا سعی می‌کنم تمام مطالب کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم را که شامل ۱۵ فصل هست؛ را به صورت مختصر و مفید برای شما عنوان کنم.

الگوهای رشد

می‌خواهم شما را با سه دوست آشنا کنم که بسیاری از جنبه‌های اوتیسم را به ما نشان می‌دهند.

علی سی و سه ماهه: فاقد گفتار؛ دارای رفتارهای خشک و تکراری؛ فاقد تماس چشمی؛ فاقد مهارت‌های تقلیدی؛ از قاشق استفاده نمی‌کند و غذایش را با دست می‌خورد ( مهارت هفت ماهگی) و مداد شمعی و مداد رنگی را به سمت دهانش می‌برد ( در صورتی که باید در ۱۲ تا ۱۴ ماهگی دیگر برای نقاشی کردن و خط‌خطی کردن از آن استفاده کند.) و عاشق نگاه کردن به اشیای چرخان است.

تأخیر علی در استفاده از قاشق و مداد رنگی می‌تواند دلیلی بر وجود یک تأخیر شناختی و یا حتی عقب ماندگی ذهنی باشد؛ زیرا اوتیسم خالص شامل این نقایص نمی‌شود.

صدرا بیست و پنج ماهه: کودکی هشیار است که تمایلی به برقراری ارتباط و همکاری ندارد؛ قادر است دستورهای ساده و بدون سرنخ را اجرا کند؛ تماس چشمی او کوتاه و ناپایدار است و در گفتار تأخیر دارد ( ۶ یا ۷ کلمه)

هوش عمومی صدرا طبیعی است؛ در ۱۵ ماهگی راه افتاده و در ۱۸ ماهگی شروع به دویدن کرده است یعنی در آخرین فرصت رشد طبیعی آن‌ها را کسب کرده است.

ایلیا هفت ساله: از فضاهای اجتماعی آگاهی ندارد؛ پر تحرک است؛ توجه و تمرکز نسبت به سنش کم است؛ گفتارش خشک رسمی و با جزیئات است و در برخی موارد دارای استعداد خاصی است مثلاً علاوه بر تاریخ تولدش می‌دانست در چه هفته‌ای از سال گذشته جشن تولد گرفته است. ( دانشمند تقویم)

خروج از خط

اگر یک قطار ۳۰ دقیقه دیر برسد می‌گوییم تأخیر دارد. واژه‌ی تأخیر در روند رشد کودکان نیز همین معنای تأخیر قطار را دارد؛ به همین ترتیب کودکی که دچار تأخیر در رشد است؛ همه‌ی مراحل رشدی مورد انتظار را کسب خواهد کرد اما دیرتر از انتظار. اما حالا بگذارید به جای قطار دچار تأخیر قطاری را در نظر بگیریم که یکی از چرخ‌هایش از ریل خارج شده‌ است؛ در این صورت حتی اگر قطار به موقع به مقصد برسد بازهم مشگل خواهد داشت. حتی اگر طبق برنامه حرکت کند ممکن است به خط کناری ختم شود. رشد کودک هم ممکن است از ریل خارج شود و مثل قطار خارج از ریل؛ کودک خارج از خط نیز رفتارهایی را ظاهر کند که هرگز در جریان رشد طبیعی دیده نمی‌شود.

رشد غیر عادی در کودکان دارای اوتیسم ممکن است کلاً خارج از خط باشد مثل علی که کلاً در دنیای خودش بود؛ یا در یکی از راه‌های فرعی باشد مثل ایلیا که نمی‌دانست چگونه با افراد تعامل کند.

در کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم علاوه بر ملاک‌های دی اس ام؛ از از مقیاس رتبه بندی اوتیسم کودکان ( کارس) استفاده شده‌است.

کارس ۱۵ حوزه‌ی رشدی را در بر می‌گیرد که بهترین نمره ۱۵ و بدترین نمره ۶۰ است و نمره‌ی بحرانی برای تشخیص اوتیسم ۳۰ است.

علائم

علائم اوتیسم در نسخه‌ی پنجم دی اس ام در دو حوزه قرار می‌گیرد.

۱-مشکل در ارتباط گرفتن و تعامل با دیگران؛ زبان غیر عادی

۲-رفتارهای تکراری و پردازش حسی و حرکتی غیر طبیعی

در این‌جا قصد دارم برخی از مهمترین نشانه‌های اوتیسم؛ که در کتناب از سیر تا پیاز اوتیسم مطرح شده است را برای شما به صورت مختصر و مفید توضیح دهم.

ارتباط با دیگران:

ناتوانی کودک در برقراری ارتباط؛ بیشتر از بقیه‌ی علائم اوتیسم خانواده‌ها را اذیت می‌کند. کودکی که در دنیای خودش است نمی‌تواند در بده بستان‌های عاطفی و اجتماعی شرکت کند.

این عدم تقابل ارتباطی می‌تواند از نوزادی با نشانه‌ی تماس چشمی ضعیف تا سنین بالاتر کودکان با نشانه‌ی مشکل در بازی‌های تعاملی و یا ناتوانی در فهم پدیده‌ها ادامه پیدا کند.

تماس چشمی:

نوزادان طبیعی ترجیح می‌دهند بیش از هر چیز دیگری به چهره‌ی افراد نگاه کنند ؛ در صورتی که کودک مبتلا به اوتیسم چنین ترجیحی ندارد و حتی گاهی تمام تلاش خود را برای فرار از تماس چشمی می‌کنند.

فضای شخصی:

فضای شخصی قوانینی مربوط به فاصله‌ی فیزیکی بین افراد در تعاملات اجتماعی است. کودکان مبتلا به اوتیسم خیلی دوست ندارند که بغل شوند و یا به صورت فیزیکی به آن‌ها محبت شود؛ اما خودشان ممکن است به فضای شخصی دیگران تجاوز کنند و بیش از حد به افراد نزدیک شوند که این رفتارها ریشه در فقدان آگاهی از فضای شخصی دارد.

روابط متقابل اجتماعی:

افراد دارای اوتیسم در هر سطحی از رشد که باشند در مهارت‌های بین فردی با مشکل مواجهند؛ به عنوان مثال کودک مبتلا به اوتیسمی که در سن پیش دبستانی است ممکن است که نداند چگونه با بچه ها تعامل کند و ترجیح بدهد به عنوان بازی به تنهایی در زمین بازی بدود. یا کودک اوتیسم در سن مدرسه ممکن است در اجرای دستورات معلم مشکل داشته باشد چنین کودکی هرگز قصد سرکشی ندارد؛ هرچند که معمولاً چنین برداشتی از رفتار او می‌شود. افراد مبتلا به اوتیسم تنها به این دلیل که اهمیت پیوستن به گروه را نمی‌دانند ترجیح می‌دهند بیشتر درگیر کارهای انفرادی خودشان باشند.

رشد زبان:

زبان یک سیستم نمادین برای ذخیره‌ی اطلاعات و برقراری ارتباط است. ارتباط به روش‌های مختلف انجام می‌شود.

زبان بیانی: رشد زبان بیانی یک الگوی مشخص دارد؛

۲ ماه اول: قان و قون ساده

۳ماهگی: گوش دادن به صدای والدین و پاسخ آهنگین

۴ و ۵ ماهگی: با برخورد اندام‌های گفتاری به هم ( مثل لب‌ها) صداهایی مثل با و یا تولید می‌کنند.

۶ تا ۹ ماهگی: صداسازی‌ها به صورت زنجیره‌ای از تکرار هجاها مثل ددد بابابا

۱۰ ماهگی: کودک بین صداهای مختلف تمایز قایل می‌شود و می‌فهمد که کلمات مختلف معانی مختلفی دارند

۱۲ ماهگی: کودک حداقل یک کلمه‌ی دیگر علاوه بر بابا و ماما می گوید.

۱۸ تا ۲۰ ماهگی: کودک به طور پیوسته و بدون ترغیب والدین حداقل از ۵۰ کلمه استفاده می کند.

۲۴ ماهگی: کودک از عبارت‌های دو کلمه‌ای استفاده می‌کند.

۳۰ ماهگی: کودک از جملات ۳ تا ۵ کلمه‌ای استفاده می‌کند و ذخیره‌ی واژگانش زیاد شده است.

۳ سالگی: کودک جملاتی تولید می‌کند که از نظر گرامری درست است و می/ تواند در محاوره‌های کوتاه شرکت کند.

مراحل رشد زبان ادراکی:

مراحل رشد زبان ادراکی در کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم به شرح زیر بیان شده است که برای شما خواهم آورد.

۱ماهگی: آگاهی از وجود صدا

۳ تا ۴ ماهگی: چرخیدن به طرف صدا

۵ تا ۹ ماهگی: کودک در مکان یابی منبع صدا ماهر می‌شود و به طور انتخابی به اسم خود پاسخ می دهد.

۱۲ تا ۱۴ ماهگی: کودک دستورهای کلامی را بدون کمک اجرا می‌کند.

۲ سالگی: کودک می‌تواند دو دستور مختلف و غیر مرتبط را به دنبال هم اجرا کند.

۳ سالگی: کودک قادر می‌شود دستورات سه قسمتی را اجرا کند.

رشد زبان بینایی:

در کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم مراحل رشد زبان بیانی به شرح زیر توضیح داده شده است.

۲ ماهگی: تشخیص چهره‌ی والدین

۹ ماهگی: شرکت در بازی‌هایی مثل دالی موشه؛ استفاده از ژست‌ها و اشارات

۱۲ ماهگی: کودک به اشیای مورد نیازش اشاره می‌کند.

رشد زیبان در کودکان اوتیسم با تأخیر مواجه نیست؛ بلکه از مسیر طبیعی خارج شده است. الگوی غیر طبیعی رشد گفتار و زبان در کودکان دارای اوتیسم ممکن است در کاربرد شناسی گفتار دیده شود.

رفتارهای تکراری:

تکرار کردن ذاتاً امر نادرستی نیست بلکه تکرار مهارت فرد را زیاد می‌کند؛ اما رفتارهای تکراری در کودکان اوتیسم به صورت مفرط انجام می‌شود و نشان دهنده‌ی عدم وجود انعطاف در آنان است.

گاهی کودکان اوتیسم نمی‌توانند دست از انجام رفتارهای تکراری بردارند و این علامت درجاماندگی نامیده می‌شود.

در مورد کودکان اوتیسم درجا ما ندگی با رفتار متضادش؛ تکانشگری جفت است. یعنی ممکن است کودک یک لحظه درگیر در جا ماندگی و یک لحظه بعد درگیر رفتارهای تکانشی است.

پردازش حسی-حرکتی:

کودکان دارای اوتیسم داده‌های حسی را به شیوه‌ای متفاوت از دیگران پردازش می‌کنند. در نتیجه یک محرک که برای کودکان عادی خطری نداشته باشد می‌تواند برای کودکان مبتلا به اوتیسم بسیار ناخوشایند و آزاردهنده باشد. یا محرکی که برای کودکان عادی دردناک است در کودکان مبتلا به اوتیسم هیچ واکنشی را بر نمی‌انگیزد.

در کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم عدم پردازش حسی در مورد حس‌های مختلف ( شنوایی؛ بینایی؛ لامسه و بویایی) توضیحاتی داده شده‌است؛ اما اگر می‌خواهید درمورد پردازش حسی و حس‌های مختلف بیشتر بدانید این‌جا کلیک کنید.

تشخیص:

اگر در مورد فرزندتان به اوتیسم مشکوک هستید می توانید به سایت www.fargam.com   مراجعه کنید و تست غربالگری ام چت را پر کنید.

متخصصینی که صلاحیت تشخیص اختلال اوتیسم را دارند عبارتند از

پزشکان ( متخصص اطفال؛ نورولوژیست اطفال و روانپزشک اطفال)

پیراپزشکان ( گفتار درمان و کار درمان)

درمان افراد دارای اوتیسم از تلاقی دو جریان دارو و آموزش حاصل می‌شود. استفاده از دارو به تشخیص پزشک بستگی دارد و بهرمندی از روش‌های آموزشی به متخصصان آموزشی.

اگر می خواهید روش‌های درمانی اوتیسم را بدانید این‌جا کلیک کنید.

در کتاب از سیر تا پیاز اوتیسم درمان‌های دیگری مثل درمان‌های زبانی و درمان‌های مبتنی بر جنبه‌های اجتماعی و … توضیح داده شده است؛ و راهکارهایی برای ورود کودکان به مدرسه ارائه شده است.

از سیر تا پیاز اوتیسم راهکارهایی را برای حفظ آرامش خانواده و همچنین مقیاس‌های رشد کودکان و آزمون‌هایی برای تشخیص اوتیسم و سایر اختلالات روانی وجود دارد؛ که معمولاً بیشتر متخصصان آموزش و مربیان از آن استفاده می‌کنند.

اما از سیر تا پیاز اوتیسم به دلیل این‌ که در متن از مثال‌های زیادی استفاده شده است بسیار راحت و ساده است؛ برای خانوادهایی که با عارضه ی اوتیسم درگیر هستند بسیار مناسب است.