بازی های مورد علاقه ی کودکان اوتیسم

بازی زندگی کودک است؛ دنیایی که او می سازد تا در آن رنج و پریشانی‌ها و هرج و مرج های درون خود را کاهش دهد.

در سنین پیش از دبستان؛ بازی تنها راه آموزش دادن به کودکان است؛ که مهمترین شکل از ارتباط و تعامل را شامل می شود.

بازی موضوعی بسیار مهم است؛ زیرا رشد شناختی و عاطفی کودک را شامل می شود و کشف محیط پیرامون را برای کودک به ارمغان می آورد؛ محیطی که قطعاً بر کودک اثر گذار خواهد بود؛ باید در ابتدا توسط خود کودک شناخته شود.

در این میان بازی برای کودکان مبتلا به اوتیسم و والدین آن‌‌ها از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است؛ زیرا کودک اوتیسم به ندرت پیش می‌آید که به کسی اجازه‌ی ورود به دنیای خودش را بدهد.

اهمیت بازی برای والدین کودک اوتیسم

بنا‌براین والدین؛ مراقبان و مربیان کودکان مبتلا به اوتیسم؛ باید بدانند راه ورود به دنیای کودک چیست؛ باید فعالیت‌های مورد علاقه‌ی کودک را شناسایی کنند و با استفاده از علایق کودک وارد دنیای او شوند.

پس لازم است شما به عنوان والدین؛ مراقب یا مربی کودک اوتیسم؛ کار شناسایی را شروع کنید. در ابتدا فعالیت هایی که برا‌ی کودک لذت بخش است را بشناسید و فهرستی از این فعالیت‌ها تهیه کنید؛ مثلاً کودکی ممکن است از دویدن و تکان دادن دست ها احساس لذت کند یا کودک دیگری ممکن است از دراز کشیدن روی زمین بسیار خوشحال شود؛ یا هر مورد دیگری که به نظر برای کودک خوشایند می‌آید را لیست کنید.

بعد از این شما باید بازی‌هایی را که اغلب مورد علاقه ی کودکان در سنین مختلف است را بشناسید و با توجه به سن کودک خود و همچنین با استفاده از خلاقیت خود؛ باز‌ی ها‌ی ترکیبی بسازید؛ ترکیبی از فعالیت های مورد علاقه و بازی‌هایی که هر کدام ممکن است مشکلات حسی؛ تعامل؛ ارتباط و اجتماعی شدن را مورد هدف قرار داده است.

به عنوان مثال اگر کودک از دویدن احساس لذت می‌کند می توانید با تقلید کردن از او یک بازی تعقیب و گریز را طراحی و اجرا کنید.

می خواهیم از باز‌ی کردن با کودک به چه هدفی برسیم؟

اول سهم کودک را از تجربه ی یک کودکی شاد در نظر بگیرید؛ فرزند شما هم حق دارد مثل تمام کودکان دنیا؛ نشاط و شادی را در این دوره از زندگی تجربه کند.

دوم؛ بازی می تواند ذهن کودک را شکوفا کند و توجه او را به محیط پیرامون بکشاند؛ و تنها در این صورت است که کودک شما می تواند ببیند؛ تقلید کند؛ تکرار کند و یاد بگیرد.

سوم؛ نشان دادن عکس‌العمل که معمولاً برای کودکان اوتیسم با چالش و دشواری همراه است؛ در بازی می تواند شکل بهتری پیدا کند و کودک با دیدن واکنش‌های بزرگسال می تواند عکس العمل های مناسب ارائه دهد و این عکس‌العمل‌ها را به موقعیت‌های مشابه تعمیم دهد.

چهارم؛ کودک با استفاده از باز‌ی سطح توانایی‌هایش را افزایش می دهد. و به نوعی ورزش هم محسوب می شود.

فیلم ورزش و اوتیسم را می‌توانید در  اینجا ببینید.

و پنجم؛ کودک در بازی معنا‌ی ارتباط را درک می کند و رشد اجتماعی خود را توسعه می دهد.

البته گاهی بعضی از آموزش‌ها نیاز به ابزار‌هایی مثل رایانه اسباب بازی‌های مختلف دارد اما در موارد بسیاری نیاز چندانی به ابزار نخواهید داشت.

در این‌جا چند بازی به شما معرفی می شود که اغلب مورد علاقه ی کودکان اوتیسم است و من به تجربه در‌یافته‌ام که این بازی‌ها می تواند منجر به افزایش سطح توجه و تمرکز در کودکان شود.

بازی شمار‌ه‌‌ی یک؛ (بادکنک بازی)

وسایل مورد نیاز: بادکنک در اندازه و رنگ‌های مختلف؛ راکت سبک( می توانید با استفاده از بشقاب‌های یک بار مصرف و چوب بستنی راکد های سبک و راحت درست کنید.)

هدف: تقویت مهارت‌های حسی حرکتی؛ کاهش حرکات کلیشه‌ای؛ هماهنگی چشم و دست و کسب مهارت تعقیب چشمی

اجرای‌بازی: راکد را در اختیار کودک قرار دهید تا با ضربه زدن به بادکنک آن را در هوا نگه دارد و مانع افتادن بادکنک بر زمین شود. این بازی می تواند یک نفره یا دو نفره اجرا شود.

بازی شماره‌ی دو؛ (بولینگ)

وسایل مورد نیاز: توپ؛ استوانه های بولینگ یا لیوان‌های کاغذی

هدف: افزایش هماهنگی چشم و دست و افزایش توجه و تمرکز

اجرای‌بازی: استوانه‌ها یا لیوان‌های کاغذی را به صورت جمع یا روی هم قرار دهید تا کودک از فاصله‌ی نزدیک به آن ضربه بزند؛ در مرحله‌ی بعد فاصله‌ی کودک را بیشتر کنید. بای تشویق کودک می توانید اسباب بازی یا خوراکی مورد علاقه‌ی او را پشت استوانه‌ها پنهان کنید؛ این بازی می تواند با توجه به شرایط کودک نشسته یا ایستاده انجام شود.

بازی شماره‌ی سه؛ ( بگرد و پیدا کن)

وسایل مورد نیاز: کیسه یا ظرف بزرگ؛ مقداری شن یا حبوبات و یا برنج؛ اشیا و یا اسباب بازی‌های مورد علاقه‌ی کودک

هدف: تحریک حس لامسه؛ تشخیص وسایل داخل ظرف؛ تعدیل حواس

اجرای‌بازی: چند وسیله‌ی مختلفی که کودک می شناسد را داخل ظرف شن یا برنج پنهان کنید و از کودک بخواهید آن وسیله را برای شما پیدا کند؛ مثلاً بگویید توپ را پیدا کن و به من بده

بازی شمار‌ه ی چهار؛ (بطری قل قلی)

وسایل مورد نیاز: بطری در اندازه‌های مختلف؛ مهره یا کاغذ‌های رنگی؛ حبوبات؛ شن یا سنگ ریزه

هدف: افزایش توجه و تمرکز؛ تقویت مهارت شنیداری؛ تقویت مهارت‌های درشت

اجرای‌بازی: مهره؛ کاغذ‌های رنگی و حبوبات را داخل هر کدام از بطری‌ها ریخته و از کودک بخواهید با دست یا پا و یا به وسیله ی یک چوب بطری‌ها را قل دهد و همچنان آن ها را دنبال کند. صدای ایجاد شده و دیدن کاغذ‌های رنگی باعث سرگرمی کودک شده و توجه و تمرکز را در او افزایش می‌دهد.

بازی شماره‌ی پنج؛( آسیاب بچرخ)

هدف: سرگرمی و نشاط؛ افزایش مهارت‌های حرکتی؛ دستور پذیری و افزایش دامنه‌ی لغات

اجرای‌بازی: در این بازی چند نفر از بچه‌ها به همراه یک نفر بزرگسال دست‌های یکدیگر را می گیرند و با فرمان مربی یا فرد بزرگسال چرخیدن را شروع می کنند؛ این حرکات می تواند با شعر و آهنگ همراه باشد.

بازی شماره‌ی شش؛ ( لی لی حوضک)

هدف: تحریک حس لامسه؛ تقویت انگشتان دست؛ شناخت اعضای بدن و تقویت هیجانات کودک

اجرای‌بازی: در این بازی مادر یا فرد بزرگسال دست کودک را گرفته و با انگشت کف دست کودک را قلقلک می‌دهد؛ این بازی همراه با شعر‌های آهنگین و ریتمیک انجام می شود؛ توجه داشته باشید که علی‌رغم ساده بودن این بازی از ارزش بالایی برای کودکان اوتیسم برخوردار است و به تعدیل حواس و ایجاد ارتباط عاطفی به آن‌ها کمک می کند.

بازی شماره‌ی هفت؛ ( اسفنج بازی)

وسایل مورد نیاز: تشت آب؛ بشقاب‌های بزرگ لبه دار؛ اسفنج‌های رنگی با جنس زبر و نرم؛ سنگ‌های ریز و درشت صاف و شن ریزه

هدف: تحریک حسی؛ تقویت حرکات ظریف و کاهش ترس

اجرای‌بازی: اسفنج‌ها را داخل آب انداخته و از کودک بخواهید آن‌ها را با دست فشار دهد و با توجه به حس لامسه زبری و نرمی آن را حس کند؛ برای تحریک کف پا سنگ‌ها و شن ریزه را داخل ظرف لبه دار می ریزیم تا هنگامی که کودک داخل ظرف راه می‌رود کف پاهایش تحریک شود.

بازی شماره‌ی هشت؛ ( سایه بازی)

وسایل موردنیاز: اشیا و اشکال هندسی مختلف که کودک می شناسد؛ چراغ قوه یا یک منبع نور؛ و اتاق تاریک یا نیمه تاریک

هدف: تقویت مهارت‌های دیداری؛ تعقیب بینایی؛ افزایش توانایی شناختی؛ کاهش ترس از تاریکی و افزایش توجه

اجرای‌بازی: در اتاق روشن اشیایی که کودک می شناسد را در اختیارش قرار دهید؛ سپس اتاق را نیمه تاریک کنید و سایه‌ی همان اشیا را روی دیوار بیندازید تا کودک با سایه‌ی اشیا آشنا شود. در مرحله‌ی بعدی کودک باید بتواند به تنهایی شی و سایه را با هم مطابقت دهد و بیان کند یا اشاره کند که سایه مربوط به کدام شی است.

بازی شماره‌ی نه؛ (پرتاب توپ)

وسایل مورد نیاز: توپ و سبد

هدف: هماهنگی چشم و دست؛ تعقب بینایی و کم کردن حرکات کلیشه‌ای دست؛ و افزایش دستور پذیری

اجرای‌بازی: در این بازی کودک انجام حرکات مختلف مثل پرتاب کردن به جهات مختلف؛ انداختن و گرفتن را تمرین می کند.

بازی شماره‌ی ده ( چی مال چیه)

وسایل مورد نیاز: انواع پوشاک؛ وسایل آشپز‌خانه و کارت‌های دیداری

هدف: شناخت وسایل و کاربرد آن؛ بهبود هماهنگی چشم و دست؛ افزایش حافظه‌ی دیداری و تقویت مهارت‌های خود‌یاری

اجرای‌بازی: آموزش کامل از نام و کاربرد وسایل و اشیا؛ طریقه‌ی استفاده و طبقه‌بندی

در مرحله‌ی بعدی کودک به کمک مربی پوشیدن کفش؛ دستکش و کت را یاد می‌گیرد و انجام می‌دهد و بعد از آن با وسایل منزل آشنا می‌شود؛ و بعد همه‌ی موارد همراه با کارت‌های تصویری طبقه‌بندی می‌شود و هر مورد( اشیا و پوشاک) در گروه خود جای داده می‌شود.

در این‌جا تعداد ۱۰ بازی به شما معرفی شد که بسیار ساده و آشنا هستند؛ این بازی‌ها برگرفته از کتاب ( آموزش بازی‌های کودکان اتیسم ) است که همه‌ی آن‌ها را با کودکان اوتیسم انجام داده و گاهی بسته به شرایط کودک تعقییراتی در بازی‌ها به وجود می‌آوردم تا خودم و بچه‌ها از بازی‌ها لذت ببریم.

همانطور که می‌دانید و قبلاً هم گفته شد بازی علاوه بر این‌که باید کودک را سرگرم کند؛ لازم است هدفی را دنبال کند و مهارتی را به کودک مبتلا به اوتیسم بیاموزد. بنا براین شما خود می توانید با توجه به شرایط و سطح توانمندی و همینطور علاقه‌ی کودک خود بازی‌هایی را طراحی و اجرا کنید که فکر می کنید فرزند‌تان را سرگرم می کند و به او نشاط می بخشد.

در کنار همه‌ی بازی‌هایی که گفته‌ شد؛ مشغول شدن با عروسک‌ها و نقاب‌های مختلف که حالت های مختلف از چهره را نمایش می‌دهد می تواند برای کودک شما بسیار مفید فایده باشد؛ علاوه بر آن با حالت‌های چهره که خودتان به صورت اغراق‌آمیز آن را نشان می‌دهید باعث خنده و توجه کودک شوید.

شما به عنوان والدین؛ مراقب یا مربی کودک اوتیسم باید بدانید که در هنگام بازی باید سطح درک و فهم خود را تا سطح کودک خود پایین بیاورید؛ و از انجام حرکاتی که ممکن است به نظر خیلی از آدم بزرگ‌ها؛ احمقانه بیاید هرگز خجالت نکشید.

سعی کنید در ابتدا بازی‌ها را به صورت انفرادی یا حد اکثر دو نفره به کودک ارائه دهید؛ و در مراحل بعدی با توجه به رشد کودک از لحاظ اجتماعی و عاطفی؛ بازی‌های گروهی را برای او تدارک ببینید.

بازی می تواند معجزه کند؛ در خلال بازی‌هاست که شما متوجه می‌شوید آموزش به کودک مبتلا به اوتیسم به صورت مستقیم کاملاً بی فایده است و شما مجبورید که روش‌های غیر مستقیم آموزش را امتحان کنید.

اهداف درمانی

یادتان باشد که برای هر بازی باید اهداف و برنامه‌هایی داشته باشید و پس از این‌که مطمئن شدید که کودک می‌تواند اهداف شما را در زمینه‌های مختلف حسی-حرکتی و یا اجتماعی و شناختی؛ اجرا کند؛ به مرحله‌ی بعدی بروید؛ برای بعضی از کودکان عبور از یک مرحله می‌تواند هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد؛ پا به پای کودک پیش بروید و عجله نداشته باشید.

هر زمان که احساس کردید کودک از ادامه‌ی بازی سر باز می‌زند و احساس خستگی می‌کند حتماً کار را متوقف کرده و ادامه‌ی آموزش‌ها را به وقت دیگری موکول کنید.

قوانین و چهارچوب بازی

از آن‌جا که در فعالیت‌های کودکان مبتلا به اوتیسم یک نظم وسواس گونه دیده می‌شود؛ لازم است برای بازی‌ها یک چهارچوب مشخص کنید تا کودک با آرامش بیشتری بازی کند و قدرت پیش‌بینی اتفاقات آینده را در بازی داشته باشد.

چهارچوب بازی برای شما می‌تواند با مشخص کردن فضای ؛ زمان  و نقطه‌ی شروع و پایان بازی باشد.

می توانید با پهن کردن یک ملحفه یا قرار دادن یک میز در اتاق فضای بازی را برای کودک مشخص کنید؛ برای شروع زمان بازی می‌شود از یک عروسک کوچک به عنوان مفهوم نماد استفاده کرد؛ مفهومی که زمان شروع بازی را به کودک یادآوری می کند؛ و قرار دادن دو سبد یا دو جعبه برای بازی‌هایی مثل پازل یا ماشین و … می‌تواند نقطه‌ی شروع و پایان را به کودک نشان دهد.

در بعضی از موارد لازم است اجازه دهید کودک رهبری بازی را به عهده بگیرد و او شما را هدایت کند و پیش ببرد. به او نگاه کنید و از او بیاموزید گاهی به راحتی و البته گاهی هم به سختی الگویی به شما می‌دهد که می‌توانید بسیار از آن بهره ببرید.

بهترین اسباب بازی

می‌توانید برخی از بهترین اسباب‌بازی‌ها را در اینجا ببینید

و در پایان فراموش نکنید که شما در دسترس ترین؛ بهترین و دوست داشتنی‌ترین اسباب‌بازی کودک هستید؛ به این معنی که باید خودتان کودک شوید و در ضمن در اختیار فرزند خود قرار بگیرید. با کودک همراهی کنید؛ از او یاد بگیرید و در کنار او رشد کنید.